Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa a położone w granicach administracyjnych miast oraz grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym, i osobom prawnym.
Użytkowanie wieczyste to tak zwane ograniczone prawo rzeczowe. Jest czymś znacznie słabszym jakościowo niż prawo własności, a dodatkowo – jest odpłatne. Stąd użytkownikom wieczystym może zależeć na zmianie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności i stanie się właścicielem nieruchomości.
Przepisy prawa dopuszczają w szczególności dwie możliwości zmiany prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Podstawowym aktem prawnym regulującym tę możliwość jest ustawa z dnia 29.07.2005 o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości. Dopuszcza ona przekształcenie na wniosek zainteresowanego.
Z żądaniem przekształcenia prawa użytkowania wieczystego we własność mogą wystąpić w szczególności następujące osoby: osoby fizyczne będące w dniu 13 października 2005 r. użytkownikami wieczystymi nieruchomości zabudowanych na cele mieszkaniowe lub zabudowanych garażami albo przeznaczonych pod zabudowę na cele mieszkaniowe lub pod zabudowę garażami oraz nieruchomości rolnych.
Decyzję o przekształceniu wydaje starosta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej (nieruchomości Skarbu Państwa) albo wójt, burmistrz, prezydent miasta, zarząd powiatu albo zarząd województwa (nieruchomości jednostek samorządu terytorialnego). Do nich należy złożyć wniosek o przekształcenie. Wiąże się to z koniecznością uiszczenia opłaty na rzecz dotychczasowego właściciela. Opłatę przekształceniową organ może jednak rozłożyć na raty rozłożone na okres od 10 do 20 lat. Możliwe jest również uzyskanie bonifikaty. W niektórych przypadkach przekształcenie dokonywane jest nieodpłatnie. Dotyczy to przykładowo osób, które użytkowanie wieczyste uzyskały w zamian za wywłaszczenie lub przejęcie nieruchomości gruntowej na rzecz Skarbu Państwa na podstawie innych tytułów, przed dniem 5 grudnia 1990 r.
Niezależną regulacją dotyczącą przekształcenia jest ustawa z dnia 20.07.2018. Dokonuje przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów ona z dniem 1.01.2019 r. Dzieje się to z mocy samego prawa, a nie na wniosek użytkownika wieczystego i nie wymaga działania wnioskowego z jego strony. Ustawa dotyczy wyłącznie gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe. Zaświadczenie o przekształceniu powinno zostać wydane z urzędu w terminie 12 miesięcy od dnia przekształcenia. Jeżeli jednak użytkownik złożył wniosek o wydanie zaświadczenia wcześniej, powinno zostać ono wydane w terminie 4 miesięcy.
Informacja o użytkowaniu wieczystym gruntu widnieje w księdze wieczystej, prowadzonej dla danej nieruchomości i możliwej do odnalezienia w wyszukiwarce ksiąg wieczystych. W dziale I-Sp księgi wieczystej widnieją dane do kiedy prawo użytkowania wieczystego zostało ustanowione. Informacje o prawie własności znajdują się w dziale II księgi wieczystej. Przykładowo, w przypadku spółdzielni mieszkaniowych, najczęściej księga wieczysta po adresie wskaże prawo użytkowania wieczystego dla wszystkich mieszkań znajdujących się pod danym adresem, czyli na jednej nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste.